Uitslag van de graancirkel-enquete 2002-2003

Theo Meder (Meertens Instituut)

In de jaren 2000 en 2001 heb ik enquêtes gehouden over (het geloof in) graancirkels, waarvan de resultaten gespresenteerd worden op: http://home.planet.nl/~meder/map2/graancirkel.html (meer achtergrond-informatie over graancirkels, die ik hier niet wil herhalen, is aldaar te vinden. Zie eventueel ook mijn Engelse lezing op http://home.planet.nl/~meder/map8/sheffield.html).

Toen in september 2002 de graancirkelfilm Signs werd uitgebracht, met Mel Gibson in de hoofdrol, besloot ik mijn enquête nog eens te herhalen, om te zien of een populaire Hollywoodfilm enig effect heeft. De enquête heeft van 10 september 2002 tot en met 15 mei 2003 op de website van het Meertens Instituut gestaan. Het aantal reacties dat is binnengekomen, bedraagt in totaal 209.

In het navolgende wil ik de resultaten uit 2002-2003 behandelen en nog eens naast die uit 2000 en 2001 zetten. Zoals ik in mijn vorige verslag ook al opgemerkt had, kunnen de enquêtes niet als bijzonder representatief worden aangemerkt. De eerste enquête was de zogenaamde Volkskundevragenlijst nr. 70 uit 2000. Het betreft hier een papieren enquête die is verzonden naar de correspondenten van het Meertens Instituut. Dit bestand aan correspondenten bestaat - om het even kort te typeren - voor het merendeel uit oudere plattelandsmannen. In de tabellen hierna heb ik ze sterk generaliserend "boeren 2000" genoemd. Het aantal respondenten bedroeg destijds 431.

De webenquête uit 2001 was een electronische vragenlijst op de website van het Meertens Instituut. Globaal gesproken werd de vragenlijst beantwoord door een gemêleerder, jonger en computervaardig publiek. In de tabellen hierna spreek ik van "surfers 2001". Het aantal respondenten was 194. De groep respondenten is min of meer te vergelijken met die in de laatste web-enquête; in de tabellen noem ik ze "surfers 2002-2003".

Bij de vorige enquêtes heb ik significante verschillen voornamelijk moeten verklaren uit de verschillen in beleving van de ‘boeren’ en de ‘surfers’. Nu de ‘surfers’ ook met elkaar vergeleken kunnen worden, blijken zij behoorlijk constant gebleven in hun antwoorden.

De vragen en de antwoorden

1. Is er in uw omgeving de afgelopen tien jaar een graancirkel gesignaleerd?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

Ja

27%

32%

15%

Nee

73%

68%

83%

Weet niet

-

-

2%

De jaren 1996 en 1997 hebben in Nederland een groot aantal graancirkels te zien gegeven (resp. 99 en 43), maar na die tijd ligt het gemiddelde aantal formaties zo tussen de 15 tot 20 per jaar.

Volgens de enquêtes onder de surfers geeft het aantal graancirkels in de eigen omgeving een lichte (maar niet significante) daling te zien. De lichte daling zou kunnen samenhangen met het feit dat in de (locale) media lang niet altijd belangstelling is voor graancirkels.

2. Heeft u die graancirkel zelf gezien?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

Ja

15%

15%

7%

Nee

85%

85%

93%

Met name op dit punt blijken de ‘surfers’ opmerkelijk constant in hun antwoord: er is blijkbaar een vaste minderheidsgroep die een graancirkel in de omgeving toch even gaat bekijken.

3. Heeft u ooit buiten uw directe woonomgeving een graancirkel bezocht?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

Ja

9%

12%

2%

Nee

91%

87%

98%

Een licht dalende groep van ‘surfers’ gaat ook buiten de eigen regio wel eens naar een graancirkel kijken.

4. Welke van de volgende verklaringen wordt er - voor zover u weet - door de getroffen boer gegeven? (U mag meerdere antwoorden aanvinken)

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

mensenwerk

86%

92%

58%

ufo’s / aliens

62%

58%

12%

wervelstorm

23%

47%

13%

parende dieren

7%

10%

1%

Moeder Natuur

20%

21%

1%

energielijnen

30%

52%

3%

helicopter

27%

36%

9%

geen verklaring

24%

32%

26%

weet ik niet

26%

29%

26%

anders

7%

17%

5%

Naar welke enquête men ook kijkt, iedereen denkt dat de getroffen boeren bij graancirkels vooral aan mensenwerk denken. In de enquête uit 2000 werd verder vooral geopteerd voor "geen verklaring" en "weet ik niet".

Opmerkelijk genoeg denken de ‘surfers’ telkens dat voor de boeren de ufo-verklaring wel een belangrijke tweede optie is, en dat leylijnen of aardenergie als derde mogelijkheid overwogen worden. Bij de surfers lijkt de ufo-verklaring zelfs licht in belang te zijn toegenomen, ten koste van de andere verklaringen. Mogelijk dat de film Signs hier een zekere rol heeft gespeeld bij de beantwoording.

Een probleem met deze vraag is, dat hij geschikter was voor de enquête uit 2000 dan voor de andere. De correspondenten van het Meertens Instituut zijn veelal wel op de hoogte van de mening bij de (collega-)boeren. De surfers hebben soms de neiging om hun eigen ideeën te laten meewegen. Velen zullen niet echt op de hoogte zijn van de mening van de boeren, en een enkeling schrijft dat ook wel zoveel woorden: "Hoe kan ik weten wat de 'getroffen boer' denkt?" Degene die dit schreef, plaatste overigens ook een opvallende mededeling over een graancirkel: "Ik zag er ooit een in een verlaten gebied in Laikipia, in het westen van Kenya."

De antwoorden die in 2002-2003 in de categorie ‘anders’ zijn ingevuld variëren van "kwajongens", "vandalisme" en "grapjassen" (dus eigenlijk steeds: mensenwerk) tot "pissende honden", "kabouters", "tijdreizigers" en "berichten uit het verleden" - niet van alle antwoorden is even goed uit te maken hoe serieus of melig ze bedoeld zijn. Iemand noteert sceptisch: "Elke graancirkel is altijd bereikbaar door een pad". Een ander: "De boer wil geen verklaring maar compensatie voor de geleden schade". En het volgende antwoord is eerder een persoonlijke getuigenis over graancirkels: "Ik denk dat het een boodschap is dat er een vreselijke ramp gaat gebeuren."

5. Welke van de volgende verklaringen wordt in uw omgeving door mensen (anders dan door de getroffen boer) gegeven? (U mag meerdere antwoorden aanvinken)

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

mensenwerk

92%

94%

73%

ufo’s / aliens

73%

75%

19%

wervelstorm

35%

44%

13%

parende dieren

6%

11%

2%

Moeder Natuur

28%

39%

3%

energielijnen

46%

68%

5%

helicopter

38%

47%

11%

geen verklaring

25%

30%

21%

weet ik niet

20%

15%

19%

anders

5%

0%

3%

In elke enquête scoort het mensenwerk nog hoger dan in de vorige vraag. Met name bij de ‘surfers’ komt de mogelijkheid van de buitenaardse wezens nadrukkelijk op de tweede plaats. Leylijnen en aardenergie komen wederom op de derde plaats. De andere verklaringen lijken aan belang wat te hebben ingeboet. Wederom kan men zich afvragen of hier wellicht enige invloed valt te bespeuren van de film Signs. Benadrukt moet worden dat de antwoorden hier geen indicatie zijn over hoe anderen denken, maar over hoe de respondenten denken dat andere mensen denken.

Terecht stelt een respondent in de enquête van 2002-2003 dat de vraag nogal ongenuanceerd is, "want mensen zijn zeer verschillend". In de categorie ‘anders’ worden onder meer nog genoemd: lichtbollen, militaire satelieten, poltergeistverschijningen en magnetisme. Een scepticus memoreert dat onlangs twee mannen weer hebben toegegeven een graancirkel te hebben gemaakt (mensenwerk dus). Maar een ander spreekt over "tekens uit de kosmos." Weer een ander houdt het op een natuurlijk, meteorologisch verschijnsel:

Mijn verklaring voor sommige cirkels in een graanveld is dat ze ontstaan tijdens de overgang van warm weer naar een koudere nacht b.v., in het bijzonder wanneer de gevulde aren a.h.w. een scheidingsvlak vormen tussen de lucht tussen de halmen en de lucht daarboven. Tussen de halmen blijft de lucht lang warm en worden luchtbewegingen gedempt door de vele halmen, maar op een gegeven moment zal de warme lucht die lichter is dan afkoelende lucht erboven, plotseling vervangen worden door de koude bovenlucht: het evenwicht wordt verbroken en op enkele plaatsen in het grote graanveld klapt de koude bovenlucht naar de ruimte binnen de halmen terwijl over de rest van het veld de warme lucht rustig naar boven stijgt. Die koude lucht draait als in een soort draaikolk naar beneden en plet de halmen in een beperkt gebied. Ik heb aan de Engelse vereniging voorgesteld bij rijpe graanvelden nauwkeurige temperatuurmetingen te doen, waarmee mijn hypothese gecontroleerd kan worden. Hun antwoord was dat ze het een interessante theorie vonden, maar kennelijk houden velen het liever op een mysterie en zouden het niet leuk vinden als het gewoon een natuurkundig verschijnsel zou zijn.

6. Welke van de volgende verklaringen zou u zelf willen geven? (U mag meerdere antwoorden aanvinken)

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

mensenwerk

89%

89%

74%

ufo’s / aliens

51%

49%

6%

wervelstorm

18%

28%

15%

parende dieren

9%

11%

3%

Moeder Natuur

22%

29%

1%

energielijnen

28%

49%

3%

helicopter

17%

24%

8%

geen verklaring

15%

19%

16%

weet ik niet

10%

9%

14%

anders

10%

0%

5%

Ditmaal worden de respondenten geacht hun eigen mening te geven. Weer is in alle enquêtes mensenwerk verreweg de voornaamste verklaring. En weer is buitenaardse invloed het belangrijkste alternatief. Er is wel een verschil met de vorige vraag: het geloof aan buitenaardse invloed wordt vaker aan anderen toegedicht dan dat er persoonlijk in geloofd wordt.

Onder de ‘surfers’ is het geloof in mensenwerk exact gelijk gebleven. Het geloof in buitenaards ingrijpen is heel licht gestegen, terwijl (afgezien van "weet ik niet" en "anders") alle andere concrete verklaringen aan belang hebben ingeboet. Wederom een lichte invloed van Signs?

In de categorie "anders" worden onder meer een paar samenhangende verschijnselen opgesomd: lichtbollen, electromagnetisme (microgolven) en plasma-vortex. Deze verklaringen sluiten althans aan bij de lichtbollen-theorie. Daarnaast wordt genoemd: magnetisme en (aard)magnetische velden. Er zijn ook mensen die het op weersomstandigheden houden of een ander natuurkundig verschijnsel ("mandelbrotfractals of vormen als ijskristallen ontstaan ook in de natuur"). Weer anderen zien in de graancirkel een heksenkring of een produkt van "natuurwezens". Iemand meent dat we te maken hebben met "engelen of gidsen die ons iets duidelijk willen maken". Graancirkels kunnen ook plaatsen zijn "waar niet-zintuigelijk waarneembare wezens energie inbrengen om de mensheid te steunen in het verhogen en verruimen van het bewustzijn". En graancirkels kunnen een waarschuwing zijn dat de bodem verontreinigd is.

Net als bij de vorige enquêtes kan men een onderscheid maken naar de volgende verklaringen:

1. Sceptische verklaring: mensenwerk, natuurverschijnsel.

2. Ecologische verklaring: een waarschuwing van de (bezielde) natuur.

3. Bovenzinnelijke verklaring: natuurwezens, ‘geesten’, engelen e.d.

4. Buitenaardse verklaring: aliens.

De lichtbollen-theorie sluit weliswaar regelmatig aan bij de buitenaardse verklaring, maar wordt ook bij de andere verklaringen wel te pas gebracht.

7. Heeft u wel eens gehoord dat er 's winters ook cirkels in het ijs kunnen ontstaan?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

Ja

20%

22%

3%

Nee

80%

78%

97%

De ‘surfers’ hebben daar telkens vaker van gehoord dan de ‘boeren’, maar het aantal loopt wel heel licht terug.

8. Welke boodschap (moraal) kan er volgens mensen in uw omgeving aan cirkels in het graan worden gegeven?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

Geen boodschap

49%

48%

42%

Wel boodschap

40%

38%

16%

Weet niet/geen mening

11%

14%

42%

De respondenten moeten hier weer zeggen wat ze denken dat anderen denken. In de beleving van de respondenten heeft bijna de helft van de mensen (het percentage loopt langzaam op) geen boodschap aan graancirkels. Verondersteld wordt echter dat een niet onaanzienlijke minderheid wel degelijk boodschappen in de graanformaties ziet.

Misschien wel de meest evidente invloed van de film Signs treffen we aan in een reactie van iemand die als functie voor graancirkels aangeeft: "navigatie". Dit argument heeft in de discussie over graancirkels eigenlijk nooit een rol gespeeld. Het is een motief uit de film: de graancirkels liggen in het veld, zodat de aliens in hun vliegende schotels weten waar ze (moeten) zijn. Dit verhaalmotief werd door sceptici èn graancirkelgelovers bespottelijk gevonden: technologisch geavanceerde wezens doorkruisen niet doelbewust een onmetelijk heelal richting aarde om vervolgens cirkels in de maïs (!) te moeten leggen, omdat ze anders de weg kwijt raken!

Een andere invloed van Signs lijkt toch wel, dat in de toelichtingen bij deze vraag de mogelijkheid van buitenaardse wezens veelvuldig niet uitgesloten wordt.

Hieronder, deels in parafrase, een overzicht van de gegeven toelichtingen:

Sceptische benadering

- Onzin, bedrog; baldadigheid; werk van grappenmakers of kunstenaars

- Mensen willen zich voor de gek laten houden

- Boeren maken de graancirkels zelf voor de publiciteit

Ecologische benadering

- Waarschuwing van de natuur / Moeder Aarde ("dat we de aarde aan het verpesten zijn"), o.a. vanwege bodemvervuiling; wees voorzichtig met de natuur

Bovenzinnelijke benadering

- Er is meer tussen hemel en aarde ("De geestelijke wereld maakt contact met de aarde om ons onbekende redenen")

- Een teken van God

- Een teken van het Kwaad

Buitenaardse benadering

- Boodschap van buitenaardsen ("zoeken van contact via geometrische vormen als universele taal")

- wij zijn niet alleen in het heelal

- Komst van een nieuw tijdperk

9. Welke boodschap (moraal) geeft u er eventueel zelf aan?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

Geen boodschap

64%

56%

79%

Wel boodschap

34%

38%

9%

Weet niet/geen mening

2%

6%

12%

De respondenten die geen boodschap aan graancirkels hebben, blijven hoe dan ook in de meerderheid. De motivaties die bij deze vraag zijn ingevuld, verschillen inhoudelijk nauwelijks van die bij de vorige vraag.

Als aanvulling op de ‘sceptische’ benadering kan hier nog toegevoegd worden, dat sommigen graancirkels als een natuurverschijnsel beschouwen. Opvallend was overigens de volgende opmerking: "Natuurverschijnsel wat nog steeds niet helemaal is uitgezocht, maar professor Haselhoff is al een eindje op weg. Dus gewoon afwachten." De Nederlandse graancirkelonderzoeker en fysicus Eltjo Haselhoff wordt hier net iets meer autoriteit toegekend dan hem toekomt: hij is geen hoogleraar, maar wel doctor in de fysica. Haselhoff heeft op basis van wetenschappelijke metingen de lichtbol-theorie uitgewerkt. Zijn theorie luidt - kort gezegd - dat (veel, maar niet alle) graancirkels gemaakt worden door lichtbollen, die microgolf-straling en warmte afgeven (mogelijk dat de lichtbollen daarbij tevens gebruik maken van de energielijnen in de aarde). Haselhoff laat in zijn studie in het midden of de lichtbollen een natuurverschijnsel zijn, of een bovenzinnelijke of buitenaardse oorsprong hebben: daar kan en wil hij vooralsnog geen uitspraken over doen. Feit is wel dat Haselhoff voorzitter is van de DCCCS: de Dutch Centre for Crop Circle Studies. Voor de meeste deelnemers binnen deze groep sluit de lichtbol-theorie van Haselhoff toch wel aan bij een bovenzinnelijke of buitenaardse verklaring van graancirkels: degenen die binnen de DCCCS de lichtbollen opvatten als een natuurfenomeen zijn op z’n zachtst gezegd in de minderheid.

In enkele andere reacties wordt (het mooie van) het mysterie geprezen, en wordt opgemerkt dat de moderne wetenschap nog niet in staat is om alles te verklaren: "Dat niet alles dat we om ons heen waarnemen (wetenschappelijk) verklaard kan worden. En dat dat bewijst dat, ondanks de afwezigheid van een wetenschappelijke verklaring, er zaken kunnen bestaan die we niet kunnen begrijpen, verklaren en bevatten. En dat dat mooi is aan (het) leven. Aan het in leven zijn: de onverklaarbaarheid, het mysterie, en het wonderlijke van juist de fantasie prikkelende zaken."

Hieronder geef ik nog een selectie uit de reacties:

- Aandachttrekkerij; boeren kunnen zo entree vragen, hetgeen meer oplevert dan de opbrengst van het graan. [Opmerking van Theo Meder: in Nederland krijgen graancirkels vooralsnog niet zoveel toeloop dat het lucratief wordt voor boeren; in Zuid-Engeland gebeurt het soms wel dat boeren entree heffen en daarmee meer verdienen dan met de oogst]

- Je moet je er bewust van blijven dat we niet alles kunnen verklaren en dat wat wij nu logisch en ontwikkeld denken vinden, over tweehonderd jaar lachwekkend gevonden zal worden. Zonder dat we weten wat ze tegen die tijd wel denken. Kortom, bescheidenheid...

- Dat er nog dingen zijn waar wij geen weet van hebben en die we ook niet kunnen verklaren, ondanks alle wetenschap van de wereld.

- Het is een waarschuwing. De cirkel is het symbool voor het oneindige. Het feit dat ze steeds vaker opduiken (zichtbaar), is voor ons een teken dat we voorzichtiger met deze oneindigheid moeten omgaan. Het complexe van sommige cirkels duidt op de rommel die wij van deze aardbol dreigen te maken.

- Alles komt weer terug, alles gaat weer. De kringloop van het leven en het heelal.

- De kabouters willen ons vertellen dat zij een hekel aan al die grote landbouwmachines hebben. En de dieren ook!

- Een soort voetafdruk, het afbakenen van een territorium door een niet-menselijke vorm van intelligentie. Welke wil aantonen op deze bepaalde plek te zijn geweest, zoals bergbeklimmers ook wel een vlag op de top van een berg neerzetten.

- Het heeft occulte trekken, ik denk dat het een manifestatie is van een hele geestelijke wereld waar wij niets van af weten, maar die duister is en waar wij uitdrukkelijk niet mee moeten experimenteren.

- Er is meer tussen hemel en aarde. Een abstracte uitleg voor een abstract en onverklaarbaar gegeven. Mijn geloof gaat meer in de richting van buitenaards leven en eventueel energiecirkels dan dat het mensenwerk betreft.

- Ik denk wel dat het door ufo's / buitenaardse wezens komt, ik vind dat toch wel eng! [Opmerking van Theo Meder: deze reactie kwam van een 13-jarige].

10. Ruimte voor opmerkingen

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

‘boeren’ 2000

Blanco

171

153

373

Ingevuld

38

41

58

Een sceptische invuller van de enquête reageert enigszins narrig (en geheel in overeenstemming met het controversiële karakter dat het onderwerp ‘graancirkels’ nog altijd heeft): "Dit lijkt mij een onzinnige enquête: alleen mensen die in het bestaan van paranormaal tot stand gekomen graancirkels geloven zullen überhaupt geneigd zijn deze in te vullen. Zo zal het lijken of heel Nederland hierin gelooft." Dat deze respondent zich vergist, mag hopelijk uit het bovenstaande al duidelijk zijn geworden.

Een andere respondent reageert ook enigszins geïrriteerd: "Wat is de bedoeling van deze vragenlijst? Dat graancirkels door mensen gemaakt kunnen worden is meermaals bewezen. En volgens Occams Razor moeten we er dan maar vanuit gaan dat dat ook de verklaring is. Tenzij hard bewijs voor tegendeel."

In de enquêtes blijkt telkens weer dat de meningen sterk uiteen kunnen lopen, en dat de ‘waarheid’ van de één de ‘waarheid’ van de ander niet is. De interpretatie van de ‘tekens in het veld’ is daarbij sterk afhankelijk van het wereldbeeld en de geloofsovertuiging van de beschouwer. Dat daarbij uiteindelijk de gemoederen hoog op kunnen lopen, blijkt wel uit andere reacties zoals: "Waar gaat het in godsnaam over?", "waarom staat zo'n enquete bij jullie op de site?" en "this shit is for crazy sicko's".

Omdat de enquête herhaald werd in verband met de film Signs, noteerde een andere respondent bij de opmerkingen hierover: "Vond het een vreemde mengelmoes van zaken die ik absoluut niet kan pruimen en dingen die wel aardig waren."

Een respondente die in Kenia al eens een formatie in het gewas zag in een afgelegen gebied, en die schreef dat graancirkels plaatsen zijn waar niet-zintuiglijk waarneembare wezens energie inbrengen om het bewustzijn van de mens te verhogen en verruimen, schrijft verder nog: "Ik woonde in Nairobi lang op een power-plaats waar energie werd 'opgehaald' o.a. indertijd voor de oorlog die gaande was in Irak. De 'wezens' vertelden ons toen ook de bovenstaande betekenis van graancirkels. Ik woon momenteel in Accra, Ghana."

Tot slot nog enkele losse reacties:

- Laatst zag ik een graancirkel in een vorm van een fiets... dat moet een vreemde ufo zijn geweest.

- Frappant is dat ze uitsluitend voorkomen in graan. Bv. niet in tulpenvelden [Opmerking van Theo Meder: in tulpenvelden worden inderdaad zelden of nooit formaties aangetroffen, maar ze worden wel regelmatig gevonden in bijvoorbeeld koolzaadvelden]

- Het is misschien wel interessant om te onderzoeken waaróm mensen graancirkels maken...

- Ik vind het echt heel erg leuk wat die mensen doen, en er zit ook ontwikkeling in, een stijgende lijn. Mystificatie, altijd grappig.

- De cirkelvorm op zich is heel natuurlijk en komt in allerlei verschijnselen tevoorschijn in de natuur en natuurkunde (ik heb het b.v. prachtig gezien bij experimenten voor het onderstromen van afgezonken tunnels om die een goede fundering te geven met loslaten van een zand/watermengsel door een opening in de bodem van de tunnel, een zeer verklaarbare reden voor het vormen van een zuivere cirkelvorm!).

- Als er bewijs was geweest dat de cirkels bovenmenselijk zouden zijn, dan was er al eerder een grootschalig onderzoek geweest. Alleen mensen met een bepaald gevoel voor humor vinden het leuk om mensen, die in de omgeving van zo'n cirkel wonen, angst aan te jagen. Verder vind ik het doodzonde van het graan wat vernietigd wordt.

- Het is een boodschap, denk ik, van buitenaardse beschavingen die de wereld willen helpen en onze aandacht op iets willen vestigen. Ik wou dat deze boodschap aan wijze mensen hier op aarde zou worden doorgegeven en dat ik eens de waarheid zou kennen.

11. Wat is uw geslacht?

Door een software-fout is het invullen van deze vraag fout gegaan; helaas heeft het systeem overal een "m" ingevuld.

12. Wat is uw leeftijd?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

Gemiddelde leeftijd

33 jaar

38 jaar

In vergelijking met de vorige enquête onder de ‘surfers’ is de gemiddelde leeftijd iets gedaald. Een intrigerende vraag is vervolgens:

Is er een samengang tussen geloof en leeftijd?

 

‘surfers’ 2002-2003

‘surfers’ 2001

Geen boodschap

31, 9 jaar

38, 3 jaar

Wel boodschap

36, 0 jaar

38, 1 jaar

In de vorige enquête bleek er geen enkel verschil in leeftijd te zijn: of men er nu wel een ‘esoterische’ boodschap aan toedichtte of niet, de gemiddelde leeftijd was 38 jaar. In de laatste enquête blijkt er wel enige differentiatie te zitten: degenen die geen boodschap aan graancirkels hebben zijn iets jonger dan degenen die er wel een boodschap aan hebben. Het leeftijdsverschil is niet opmerkelijk groot; een verklaring voor het verschil heb ik voorlopig niet.

[N.B.: Degenen die in de laatste enquête blanco stemden bij de vraag over de ‘boodschap’ tellen nu niet mee; vandaar dat de gemiddelde leeftijd niet precies op 33 jaar uitkomt.]

13. In welke provincie woont u?

Groningen

9

Friesland

3

Drenthe

2

Overijssel

11

Gelderland

15

Flevoland

4

Noord-Holland

36

Zuid-Holland

47

Utrecht

17

Zeeland

7

Noord-Brabant

18

Limburg(NL)

9

 

 

Antwerpen

4

West-Vlaanderen

2

Oost-Vlaanderen

6

Vlaams-Brabant

3

Limburg (B)

1

Frans-Vlaanderen

2

 

 

Anders

5

Eén opmerkelijk feit springt eruit: de invullers zijn vooral afkomstig uit de Randstad. Dit kan niet verklaard worden uit het feit dat veel ‘New Agers’ juist in de Randstad wonen (waar het natuurleven, en alle esoterische concepten die daar eventueel mee samenhangen, het meest wordt geïdealiseerd). Immers, ook onder de respondenten met een sceptische reactie zaten veel Randstedelingen. Wellicht heeft het er toch vooral mee te maken dat de enquête is uitgegaan van een Amsterdams instituut, en dat de voornaamste uitstraling in de Randstad heeft plaatsgevonden.

Van degenen die aangeven elders te wonen dan in Nederland of België, geven er twee een nadere toelichting: één respondent woont thans in Polen, en één in Ghana.

Conclusies

Een respondent schreef: "Ik ben erg benieuwd wat het doel van deze enquête is en ook naar de resultaten en conclusie."

De enquête maakt deel uit van mijn onderzoek naar de relatie tussen (moderne) volksverhalen en (moderne) geloofsopvattingen. Graancirkels en de verhalen hierover maken deel uit van mijn onderzoek naar New Age, kosmologisch denken en eindtijdverwachtingen (en de scepsis hieromtrent), vooral in verband met ufo’s, verdwenen beschavingen, de komst van de Tiende Planeet en dergelijke.

Een conclusie die we uit de enquête 2002-2003 kunnen trekken, is dat er weinig veranderd is ten opzichte van de enquête uit 2001. De film Signs lijkt althans geen grote impact te hebben gehad op het denken van mensen over graancirkels. Het merendeel van de respondenten is ervan overtuigd dat (alle, vele of sommige) graancirkels mensenwerk zijn: ook de ‘gelovers’ zijn ervan doordrongen dat er graancirkels door mensen worden gemaakt. De laatste enquête geeft een minieme stijging te zien ten aanzien van de buitenaardse verklaring, en vooral een daling van alternatieve (niet-menselijke) verklaringen - in zoverre zou Signs toch enige invloed hebben kunnen uitgeoefend. Nogmaals is gebleken dat graancirkels een controversieel onderwerp kunnen vormen. Mensen die zeker (denken te) weten dat alle graancirkels mensenwerk zijn, kunnen zich enorm opwinden over het feit dat er alternatieve geloofsopvattingen zijn. Mensen die zeker (denken te) weten dat graancirkels ook een ‘spirituele’ oorsprong kunnen hebben, doen soms meewarig over de blindheid van de sceptici. Betekenissen toekennen aan graancirkels is voor de één zinloos en voor de ander een vorm van zingeving.